بررسی خسارت تانکر نفتی Dream 2 با کانتینر Alexandra / محسن آذری

آیین- در بیمه دریایی، تصادم به معنی برخورد دو کشتی و یا آسیب دیدن یک کشتی توسط کشتی دیگر است. برخورد فیزیکی دو کشتی می‌تواند موجب خسارت‌های بزرگی به ساختمان کشتی، تلفات جانی، آلودگی‌های نفتی، خسارت به محموله و اموال هر دو کشتی و حتی موجب غرق شدن یکی از کشتی‌ها و یا هر دوی آنها شود.

متن یادداشت سایت تحلیلی- خبری آیین به قلم محسن آذری، کارشناس بیمه  با عنوان « بررسی خسارت تانکر نفتی Dream 2 با کانتینر Alexandra » به نقل از ریسک نیوز به شرح ذیل است:

در بیمه دریایی، تصادم به معنی برخورد دو کشتی و یا آسیب دیدن یک کشتی توسط کشتی دیگر است. برخورد فیزیکی دو کشتی می‌تواند موجب خسارت‌های بزرگی به ساختمان کشتی، تلفات جانی، آلودگی‌های نفتی، خسارت به محموله و اموال هر دو کشتی و حتی موجب غرق شدن یکی از کشتی‌ها و یا هر دوی آنها شود.

خطر تصادم جزء 5 گروه پرریسک در بیمه دریایی هم از نظر تعداد حادثه و هم میزان و شدت خسارت طبقه بندی می­شود. به نظر می‌رسد وقوع تصادم در شرایط و مکان‌های پر تردد مثل آب‌های ساحلی پر رفت و آمد و مسیر بنادر و باراندازها، احتمال بیشتری داشته باشد. با این‌حال مطالعات نشان می‌دهد اغلب تصادم بر خلاف تصور عمومی در آب‌های آزاد، جایی که انتظار می‌رود کمترین خطر را داشته باشد، اتفاق می‌افتد.

مسئولیت متقابل در تصادم:

تعهدات مالک کشتی که هنگام تصادم پیش می‌آید، معمولا توسط بیمه‌گران بدنه و ماشین­آلات و کلوپ‌های P&I تحت پوشش قرار می‌گیرند. با توجه به شرایط بیمه نامه بدنه، فرد بیمه شده برای خسارت‌ها و آسیب‌هایی که در اثر خسارت جزئی یا کلی که به کشتی خود وارد شده و نیز برای مسئولیت‌هایش در قبال کشتی مقابل، تحت پوشش قرار می‌گیرد.

 در صورتی که تنها یکی از کشتی‌ها در تصادم مقصر باشد، شرایط ساده خواهد بود، اما این حادثه بسیار نادر است. مسئولیت‌های تصادم بین دو کشتی موضوع تقسیم مسئولیت متقابل قرار خواهد گرفت. هر کشتی به میزان تقصیر در بروز حادثه، در مقابل خسارت وارده شده به کشتی درگیر در تصادم مسئول است. محاسبه میزان خسارت در این مورد به عنوان مسئولیت متقابل شناخته می‌شود.

مسئولیت‌های تحت پوشش بیمه‌گران بدنه و ماشین­آلات در تصادم

- صدمات وارده به کشتی خود

- سه چهارم صدمات وارده به کشتی مقابل

- سه چهارم صدمات وارد به اموال و محموله‌های کشتی مقابل

- سه چهارم خسارت معطلی کشتی مقابل

- سهم خسارت همگانی کشتی و هزینه‌های نجات کشتی خود

مسئولیت‌های استثناء شده بیمه‌گران بدنه و ماشین­آلات در تصادم

- آسیب و خسارت وارد شده به اموال و محموله‌ها در کشتی خود

- مرگ یا جراحات فردی کشتی خود و مقابل

- آلودگی ناشی از کشتی خود و مقابل

- جابجا کردن بقایای کشتی و محموله رها شده

- هزینه‌های دریافت نشده خسارت همگانی

تعهدات در قبال کشتی مقابل که تحت پوشش بیمه‌گران H&M و کلوپ‌های P&I قرار دارد به صورت زیر خلاصه می‌شود.

خسارت وارده به کشتی‌ مقابل (سه چهارم H&M، یک چهارم P&I)

خسارت به محموله و اموال کشتی مقابل (سه چهارم H&M، یک چهارم P&I)

خسارت معطلی کشتی مقابل (سه چهارم H&M، یک چهارم P&I)

خسارت‌های همگانی و هزینه‌های نجات کشتی مقابل (سه چهارم H&M، یک چهارم P&I)

 

تدابیری برای جلوگیری از تصادم در دریا

    رعایت کامل کنوانسیون بین المللی جلوگیری از تصادم در دریا[1] (COLREGS 1972)
    استفاده از نقشه‌های رادار و رادار اتوماتیک[2] (ARPA)
    طرح‌های جداسازی عبور و مرور دریایی[3] (TSS)
    سرویس‌های عبور و مرور شناورها[4] (VTS)
    سیستم‌های تشخیص هویت اتوماتیک[5] (AIS).
    رعایت الزامات کنوانسیون STCW که در آن مسئله خستگی خدمه به رسمیت شناخته شده و یکی از عوامل بروز حوادث دریایی می­باشد.

مشخصات شناورها:

نفتکش ایرانی در کلاس غول پیکرترین شناورهای نفتی جهان با ظرفیت حمل بیش از 2 میلیون بشکه نفت می باشد. شناور مقابل نیز در زمره پیشرفته ترین و بزرگترین شناور بارگنج­بر (کانتینربر) جهان بشمار می­رود که متعلق به شرکت MSC دومین شرکت بزرگ بارگنج­بر (کانتینربر) جهان با بیش از 28000 پرسنل و سود سالانه 6 میلیارد دلار می باشد.

 

 

 شرح حادثه:

 تصادم 2 شناور غول پیکر در دو مایلی جزیره sebarok سنگاپور در تاریخ 4 آگوست 2016 برابر با 14 مرداد 1395 بین نفتکش ایرانی Dream 2 و بارگنج­بر MSC Alexandra  اتفاق افتاد. در زمان وقوع حادثه شناور ایرانی در حال بازگشت بسوی آبهای نیلگون خلیج فارس و شناور مقابل در حال حرکت از بندر سنگاپور به بندر چیوان در کشور چین بوده است. در این حادثه خوشبختانه هیچ گزارشی مبنی بر صدمه جانی و آلودگی نفتی و همچنین کشتی شکسته (Wreck removal) اعلام نشده است.

دلایل بروز حادثه

طبق گزارشات اولیه منتشر شده، نفتکش ایرانی بعلت عدم رعایت و توجه کافی به مقررات کنوانسیون بین المللی جلوگیری از تصادم در دریا (COLREG 1972) طبق مفاده ماده 10 (Traffic Separation Scheme) کنوانسیون مذکور مقصر اولیه حادثه می­باشد. لذا متعاقب این غفلت و بر اثر برخورد شدید میان این دو شناور آسیب جدی به دماغه نفتکش و همچنین عرشه آن بر اثر سقوط بارگنج­های شناور مقابل بوجود آمده است. شناور مقابل نیز با زاویه 45 درجه از سمت چپ عقب کشتی (Port Quarter) دچار خسارت شده و همچنین تعدادی از  بار گنج­ها به روی عرشه نفتکش و آب سقوط کرده­اند.

دلیل دوم بروز حادثه عدم توانایی افسران هر دو شناور در استفاده صحیح از امکانات برقراری ارتباط و همچنین عدم ادراک صحیح مطالب رد و بدل شده میان همدیگر می­باشد (ضعف آشنایی با زبان انگلیسی هر دو طرف یا یکی از طرفین). پس می­توان گفت عامل خطای انسانی در بروز این حادثه نقش داشته است.

برآورد اولیه میزان خسارت و مسئولیت متقابل طرفین

طبق برآورد اولیه بر حسب تصاویر و گزارشات منتشر شده، در بدترین حالت ممکن مجموع خسارت پیش بینی شده در حدود 10 میلیون دلار امریکا خواهد بود که بیشترین بخش آن به ترتیب مربوط به هزینه تخلیه و بارگیری مجدد 14000 کانتینر و ارسال آن به مقصدهای مورد نظر، خسارت معطلی و از دست دادن منافع حاصل از اجاره کشتیها و خسارت بدنه شناورها خواهد بود. شایان ذکر است با توجه به پوشش کامل شرط تصادم توسط کلوپهای P&I، بخش اعظم جبران خسارت مذکور بر عهده بیمه­گران P&I شناورها خواهد بود.

سایر خسارتها نیز شامل هزینه نجات و جرایم احتمالی می­باشند. با توجه به قوانین راه در دریا و کنوانسیون جلوگیری از تصادم و شرط مسئولیت متقابل، پیش بینی می­شود در این خسارت 60 درصد مقصر نفتکش ایرانی و 40 درصد مقصر شناور بارگنج­بر شناخته شود. لذا با توجه به حداکثر برآورد 10 میلیون دلاری خسارت، در صورت اثبات تقصیر شناورها، 6 میلیون دلار آن بایستی توسط بیمه­گر بدنه و P&I نفتکش پرداخت شده و مابقی بر عهده شناور مقابل خواهد بود. چنانچه دقیقتر بحث کنیم، خسارت بدنه شناور نفتکش حداکثر یک میلیون دلار پیش بینی می­شود که 60 درصد آن برابر با 600 هزار دلار بر عهده بیمه­گر بدنه خواهد بود و 40 درصد باقیمانده از طریق کلوپ P&I شناور مقابل پوشش داده خواهد شد.

مابقی خسارتها یعنی 9 میلیون دلار باقیمانده به نسبت تقصیر بر عهده بیمه ­گر P&I بارگنج­بر و نفتکش می­باشد. در خصوص خسارت محموله، بعد از پرداخت سهم هر شناور از خسارت به نسبت تقصیر، آن بخش از نسبت تقصیر را که بر عهده شناور مقابل نیست بایستی توسط مالک بار (بیمه ­گر باربری) جبران خسارت گردد. مگر اینکه مالک بار (بیمه ­گر باربری) بتوانند تقصیر فرمانده یا مالک شناور را در بروز حادثه اثبات کنند.

بنابر شنیده­ها 30 درصد از بیمه بدنه شناور مذکور توسط شرکت بیمه ملت و بیمه البرز تحت پوشش بوده و با توجه به استثناء بودن شرط 4/4 تصادم در بیمه­ نامه مذکور خسارت قابل پرداخت توسط این دو شرکت بدون در نظر گرفتن هزینه­ های ارزیابی و تعدیل خسارت در حدود 200 هزار دلار پیش بینی می ­گردد.

 

نقش شرکتهای بیمه در کاهش خسارت و حوادث:

در طول 5 سال استفاده شرکت ملی نفتکش از خدمات ارزنده موسسه بیمه متقابل کیش، با توجه به استانداردهای بسیار بالای ارائه شده توسط این کلوپ، برنامه­های پیشگیری از خسارت، اعلامیه ­های هشدار دهنده و بازدارنده از خسارت، بیمه ­گری حرفه­ای و تعیین ریسک دقیق و سختگیرانه متناسب با الزامات کنوانسیونهای بین ­المللی، هیچگاه چنین خسارتی با این ابعاد بوقوع نپیوست. مسلما توانمندی سیستم بیمه ­گری موسسه بیمه متقابل کیش در بکاری گیری دانش روز دنیا، بومی سازی تحلیل و ارزیابی ریسکهای تحت پوشش در پیشگیری از خسارتهای بزرگ در دوران تحریم، نقش بسیار پر اهمیتی در حفاظت از منافع ملی و کمک به ارتقاء استاندارد شرکتهای کشتیرانی داخلی و همچنین زنجیره صادرات نفت کشور داشته است.

از سایر دلایل مترتب بر وقوع این حادثه می­توان به خروج بخشی از ناوگان نفتکش از کلوپ کیش و اعتماد بیش از حد به بیمه ­گران خارجی دانست. بالا رفتن مخاطرات ناشی از اعتماد به داشتن بیمه­  نامه P&I از بیمه ­گر معتبر خارجی و عدم کنترل بیمه­گران خارجی ارائه دهنده پوشش به سرمایه­های ایرانی توسط نهاد ناظر واقعیتی انکار ناپذیر است. همچنین استفاده از شرکتهای بیمه­گر بدنه داخلی دارای ضعف فنی و دانشی فراوان ( عدم وجود کارشناس خبره بیمه دریایی در شرکتهای بیمه داخلی، نبود اراده یا توانایی نظارت بر عملکرد فنی شرکتهای بیمه داخلی توسط بیمه مرکزی) را  نیز می­توان از دیگر عوامل بروز حوادث از این قبیل قلمداد نمود.

 

سخن آخر

امید است، وقوع چنین حوادثی ضمن به صدا در آوردن زنگ خطر برای حفاظت از سرمایه­ های ملی، منجر به ارتقاء نظارت و کنترل دقیق و بالا بردن استانداردهای بیمه ­گری و مدیریت ریسک در کشور شود. و بهانه ­ای برای حمایت و حفاظت از تخصصی ترین شرکت بیمه کشور و مهمترین دستاورد صنعت بیمه در دوران تحریم، یعنی موسسه بیمه متقابل کیش باشد. تا این دانش بومی شده به دست جوانان  برومند و توانمند این مرز و بوم همچنان در اعتلاء صنعت بیمه دریایی ایران زمین نقش سازنده ایفا نماید.