پرنده هاي ميلياردي و تکلیف بیمه گران/حسين مقدس
آیین - حوادث فاجعه‌آمیز هواپیما معمولاً با خسارت هاي هنگفت، جرح و فوت افراد و خسارات مالی وارد به اشخاص ثالث همراه است. مشکلات این نوع بیمه با توجه به پیدایش هواپیماهای نسل جدید همراه با ظرفیتهای بیشتر برای حمل مسافر، بار، سوخت و پیچیدگی تکنولوژی ساخت آن همواره رو به افزایش است. با اين حال وجود آن در تمام كشورها يك ضرورت غير قابل اجتناب است.
متن یادداشت سایت تحلیلی- خبری آیین به قلم حسين مقدس، پژوهشگر و كارشناس صنعت بيمه با عنوان «پرنده هاي ميلياردي و تکلیف بیمه گران» و به نقل از روزنامه اطلاعات به شرح ذیل است: نوسازي ناوگان هوايي كشور رويدادي است كه پس از گذشت 50 سال شاهد بروز آن هستيم. صنعت حمل و نقل هوايي كشور در دوران تحريم بيشترين فشارها را متحمل شد اما توانست با همكاري و تلاش همه جانبه سرپا بماند.
به نظر مي رسد با گذشت پنج دهه از طول عمر هواپيماهاي موجود، اين نوسازي عظيم در صنعت هوانوردي كشور اتفاقي مبارك باشد كه بدون شك ايران را تبديل به قطب اصلي حمل و نقل هوايي در منطقه خواهد کرد.
بر كسي پوشيده نيست كه امروزه از ضرورت هاي اصلي خطوط حمل و نقل هوايي كشورها مواردي چون سرعت در ارائه خدمات، اطمينان از سلامت خطوط و در صدر همه آنها ايمني، پوشش و حمايت مناسب در موقع حادثه و تضمين آن به شهروندان است. هنگامي كه صحبت از ايمني مي شود با دو مقوله ايمني سخت افزاري و ايمني نرم افزاري مواجه مي شويم.
در وهله اول سخت افزار يا پيكر هواپيماست كه از اهميت بسزايي برخوردار است. چرا كه رابطه مستقيمي با جان و مال افراد دارد. اما بخش ديگر كه از نظر رواني اهميت بسزايي دارد، ايمني و امنيت پرواز و ارائه پوشش هاي لازم در قبل و بعد از ايجاد سوانح و مخاطرات هوايي است.
در اينجاست كه بحث بيمه هواپيما مطرح مي شود. بيمه هواپيما شاخه اي از بيمه هاي مهندسي است كه پوشش های مورد نیاز اير لاين ها را در قبال خطرات مربوط به هواپیما مانند مالکیت، اداره، تعمیرات و نگهداری یا فروش ارائه می‌دهد. به عبارت ديگر در اين نوع بيمه ها، بدنه هواپيما و مسئوليت هاي عمومي مالكان هواپيما نسبت به اشخاص ثالث، مسافران، بار و محموله ها و همچنين مجوز پرواز خلبان و مسئوليت خدمات فرودگاهي تحت پوشش قرار مي گيرد.
اين بيمه نامه معمولاً به صورت تمام خطر به همراه ساير پوشش هاي هوايي براي مالكان شركت هاي هواپيمايي و بهره برداران آنها صادر مي شود. برخي از مهم ترين پوشش هايي كه تقريباً در اكثر كشورها در گروه بيمه هواپيما قرار مي گيرند، عبارتست از : پوشش تمام خطر بدنه هواپيما، بيمه شكست ماشين آلات موتور هواپيما و ورود جسم خارجي به آن، مسئوليت قانوني نسبت به مسافران و اشخاص ثالث غير از مسافران، بيمه بار مسافران، بيمه از دست دادن گواهينامه پرواز خلبان، بيمه فرانشيز بدنه، بيمه جنگ بدنه، انفجار هواپیما هنگام سوخت گیری و... . در صورت بروز حادثه همانند بیمه اتومبیل، هم خسارات مالی وارد به وسیله نقلیه و هم خسارات مالی و جانی وارد به افراد ثالث و مسافران تحت پوشش قرار مي گيرد.
حوادث فاجعه‌آمیز هواپیما معمولاً با خسارت هاي هنگفت، جرح و فوت افراد و خسارات مالی وارد به اشخاص ثالث همراه است. مشکلات این نوع بیمه با توجه به پیدایش هواپیماهای نسل جدید همراه با ظرفیتهای بیشتر برای حمل مسافر، بار، سوخت و پیچیدگی تکنولوژی ساخت آن همواره رو به افزایش است. با اين حال وجود آن در تمام كشورها يك ضرورت غير قابل اجتناب است.
واقعيت آن است كه بيمه هواپيما از نظر فنی بسیار پیچیده بوده و اختلاف عمده‌ای با سایر رشته‌های بیمه‌ای دارد و موسساتی که در اين زمينه فعالیت می كنند، متشكل از چند شركت داخلي يا بين المللي هستند كه به صورت مشترک فعالیت کرده یا با همکاری يكدیگر صندوق هاي مشتركي با نام بیمه هواپیما تشكيل مي دهند و با استخدام پرسنل متخصص اقدام به قبول کار از خطوط هواپیمایی کرده و به نسبت سهم مشاركت شان ريسك تقسیم و در سود و زيان سهيم مي شوند. مانند صندوق بیمه هواپیمایی سوئیس كه متشكل از چند موسسه بيمه اي، مالي اعتباري و فني است.
در سایر رشته‌های بیمه‌ای، بیمه‌گر با تعداد زیادی از ریسک‌های يكسان و مشابه سر و کار دارد که می‌تواند احتمال خسارت، روند و تواتر آنها را پیش‌بینی و تا حدود زيادي ريسك هاي مشابه را برآورد کند و به تنهایی آن رشته را اداره کند، اما در بیمه هواپیما، بیمه‌گر از نظر تعداد موارد بیمه‌ای بسیار محدود است و احتمال خسارت برای هر هواپیمای بیمه شده تا حدی بالا است که هر مورد خسارت می‌تواند يك فاجعه تلقی شود. از طرف دیگر در یک مقطع بیمه‌ای (که معمولاً یک سال است) برآورد احتمال تحقق خطر مورد بیمه بسیار دشوار و شاید غیر ممکن باشد؛ لذا بیمه‌گران رشته هواپیما به منظور توزیع عقلایی ریسک باید دو عامل تعداد(پذيرش سهم مناسب و منطقي هواپيما هاي مورد بيمه) و زمان(فعاليت بلند مدت در اين رشته به منظور دستيابي به پيش بيني هاي واقعي تر از ريسك هاي مشابه) را کاملاً مورد توجه قرار دهند.
از اصولي كه در زمان بيمه كردن بدنه و مسئوليت هواپيما بسيار مورد توجه بيمه گران قرار مي گيرد، مي توان به نوع هواپيما، خصوصيات و دانش فني و ساعت پرواز خلبانان، موقعيت جغرافيايي منطقه پرواز و مورد استفاده يا هدفي كه هواپيما به آن منظور استفاده مي شود، اشاره کرد.
هم اكنون ايران با داشتن 19 شركت اير لاين فعال و بيش از 160 فروند هواپيما در حال ارائه خدمات به هموطنان است كه طبق توافقات و برنامه ريزي هاي انجام شده و پس از صدور مجوز فروش هواپیما به ایران از سوی وزارت خزانه‌داری آمریکا و اخذ مجوزهاي لازم از OFCCتوافق کلی مقامات ايراني با ایرباس برای خرید حدود ۱۱۸ فروند، با ATRبرای دریافت ۲۰ فروند و با بوئینگ برای خرید ۱۰۸ فروند هواپیماي صفر كيلومتر ديگر صورت گرفته است که اين پرنده هاي ميلياردي باید طی ۸ سال به ایران تحویل داده شوند.در حال حاضر یکی از مشکلات اساسي ایرلاین های داخلی، تأخیرات ناشی از مشکلات فنی هواپیما های موجود و زمین‌گیر بودن آنها است. اما با ورود هواپیما های جدید سطح رضایتمندی به طور طبیعی افزایش يافته و اين اطمينان حاصل مي شود که پرواز ایمن است و تأخیرات موجود هم تا سطح زيادي کاهش خواهد يافت.
همچنين با وجود 10 فرودگاه بين المللي در داخل فضا براي همكاري و سرمايه گذاري بخش خارجي در اين حوزه وجود دارد و چنانچه اعتبارات لازم تامين شود، مي توان برنامه هاي گسترده اي براي كشور در حوزه بیمه صنعت حمل و نقل هوايي تدوين کرد.
از آنجايي که تردد هواپیما یک جريان بین‌المللی است و مسافران متعدد از کشورهای مختلف در سطح جهانی تردد می‌کنند، بنابراین بهترین روش در جهت هماهنگی و یکنواختی میزان مسئولیت‌ها، ملحق شدن به قوانین بین‌المللی هواپیمایی است، اما باید به خاطر داشت که امروزه تنها کشورهایی می‌توانند به مزیت رقابتی پايدار دست یابند و وارد بازارهای جهانی شوند که در پروژه‌ها و فعالیت‌های اقتصادی مشترک با خارجیان، آموزش لازم برای بازی در میدان‌های پرخطر اقتصاد جهانی را دیده باشند. بيمه گران هم بايد مصمم تر از قبل حامي اين رويداد ملّي باشند تا همزمان با اين جريان نوسازي سخت افزاري، شاهد گسترش فرهنگ بيمه در تمامي زمينه ها و حمايت از مصرف كنندگان باشيم.
نظرات